ادبیات کودک در ایران

ادبیات کودکان در ایران مدیون این زنان و مردان است (یادی از ۲۴ معلم شریف )




-->

با یاد «صمد بهرنگی» خالق «ماهی سیاه کوچولو» نام چهره های ماندگار تاریخ ادبیات کودک ایران را زنده کنیم. بسیاری از قصه ها، ترانه ها و اشعاری که هم اکنون نیز کودکان میهن ما زمزمه می کنند از جمله حاصل تلاش زنان و مردان شریفی است که کمتر از آنان یاد شده و نسل کنونی که هیچ ، پدران و مادرانشان هم آنها را به درستی نمی شناسند. متاسفانه گروه های سیاسی نیز آموزگاران دوران کودکی خودشان را از یاد برده اند...
مفتاح الملك (۱۲۲۳ش.- ؟)
زاده تهران، گشاينده رمز خط‌ها و نوشته‌های قديمی، نايب اول وزارت خارجه، عضو انجمن معارف، بنيانگذار مدرسه افتتاحه و روزنامه «معارف»
از جمله آثار او: تأديب الاطفال، الفو بای مصور، مثنوی‌اطفال، تعليم الاطفال.
----------------------------------------------
ميرزا فتحعلی آخوندزاده (۱۱۹۲-۱۲۵۷ش.)
زاده شکی در جمهوری آذربايجان كنونی، مترجم زبان‌های شرقی (ترکی، عربی، فارسی) در دولت روسيه، بنيانگذار نمايشنامه نويسی به شيوه غربی در شرق
از جمله آثار او: كتاب الفبای جديد و مكتوبات، معلم الاطفال.
----------------------------------------------
ميرزا يحيی دولت آبادی (۱۲۳۹-۱۳۱۵ش.)
زاده اصفهان، از پيشگامان آموزش و پرورش نو در ايران، بنيانگذار مدرسه‌های ادب، كماليه و سادات و مدرسه متوسطه ادب در تهران، نماينده مردم اصفهان در دوره پنجم مجلس
از جمله آثار او: كتاب علی - از نخستين كتاب‌های درسی آن زمان-، دوره زندگانی يا غضب حق اطفال، حيات يحيی.
-----------------------------------------------
جبار باغچه‌بان (۱۲۶۴-۱۳۴۵ش.)
زاده ايروان، نويسنده و آموزگار پيشگام كودكان، بنيانگذار كودكستان باغچه اطفال، بنيانگذار آموزش ناشنوايان، مخترع تلفن گنگ برای ناشنوايان، پايه‌گذار جمعيت حمايت از كودكان كر و لال، مبتكر تقويم «گاهنامه بصری»
از جمله آثار او: زندگی كودكان، شش نمايشنامه، بادكنك، عروسان كوه، درخت مرواريد، دستور تعليم الفبا،الفبای باغچه‌بان، الفبای آسان، اسرار تعليم و تربی يا اصول تعليم الفبا، كتاب‌های اول دبستان.
-------------------------------------------------
صديقه دولت آبادی (۱۲۶۱-۱۳۴۰ش.)
زاده اصفهان، دانش آموخته رشته آموزش و پرورش از دانشگاه سوربن، بنيانگذار دبستان «مكتب‌خانه شرعيات» دختران در اصفهان، «شركت خواتين اصفهان»، صاحب‌امتياز نخستين نشريه ويژه زنان اصفهان به نام «زبان زنان» (۱۲۹۸ش.)، از همكاران «جمعيت نسوان وطنخواه»
-----------------------------------------------------
حسين كوهی كرمانی (۱۲۷۶-۱۳۳۷ش.)
زاده كرمان، گردآورنده ادبيات شفاهی و پژوهشگر ادبيات ايل‌های كرمان، مدير روزنامه نسيم صبا
از جمله آثار او: كتاب ترانه‌های ملی يا فهلويات، هفتصد ترانه روستايی، چهارده افسانه از افسانه‌های روستايی ايران، سوگواری‌های ادبی در ايران.
---------------------------------------------------
ميرزا يوسف اعتصام الملك (۱۲۵۳-۱۳۱۶ش.)
زاده تبريز، مترجم زبان‌های عربی، ترکی استانبولی و فرانسوی، بنيانگذار دومين چاپخانه در تبريز، مدير مجله ادبی - سياسی و اخلاقی بهار
از جمله آثار او: فوائدالادب فی شرح اطواق الذهب كه در مصر به عنوان كتاب درسی تدريس می‌شد و ترجمه كتاب‌های: سفينه غواصه از ژول ورن، خدعه و عشق از شيللر، تيره بختان از ويكتور هوگو و سياحتنامه فيثاغورس.
----------------------------------------------------
برسابه هوسپيان (۱۲۸۵-۱۳۷۸ش.)
زاده اصفهان، دانش‌آموخته رشته تعليم و تربيت از دانشگاه ژنو، مؤسس كودكستان برسابه در سال ۱۳۱۰ با امتياز رسمی وزارت معارف و تلاش بيوقفه در جهت آموزش و پرورش كودكان پيش دبستانی تا پايان عمر.
-----------------------------------------------------
فضل‌الله مهتدی (صبحی) (؟ - ۱۳۴۱ش.)
زاده كاشان، آموزگار مدرسه تربيت، مدرسه سادات، مدرسه امريكايی‌ها، مدرس زبان و ادبيات فارسی در هنرستان عالی موسيقی، قصه‌گوی كودكان در راديو، بازنويس و گردآورنده افسانه‌ها و قصه‌های ملی و محلی
از جمله آثار او: افسانه‌ها، حاجی ملا زلفعلی، داستان‌های ملل،دژ هوشربا، كتاب صبحی، پيام پدر.
------------------------------------------------------
محمد بهمن‌بيگی (۱۲۹۹ش.- )
زاده فارس، دانش‌آموخته حقوق، بنيانگذار آموزش و پرورش عشايری در ايران و دانشسرای عشايری شيراز در سال ۱۳۳۶ش.
از جمله آثار او: عرف و عادت در عشاير فارس
--------------------------------------------------------
ابراهيم بنی احمد (۱۲۹۶- ؟ ش.)
زاده تهران، دانش‌آموخته حقوق قضايی، روانشناسی و جامعه شناسی، دكترای تعليم و تربيت از دانشگاه سوربن فرانسه، بنيانگذار مركز آموزشی جهان تربيت، مدير مجله «بازی كودكان» كه بعدها به «جهان تربيت» تغيير نام داد، عضو هيئت تحريريه مجله دانش آموز
از جمله آثار او: روش آموختن، نقاشی فكری، درس نقاشی، نقاشی علمی، تصويرگری كتاب‌های چهارم دبستان و كتاب‌های صنايع روستايی برای كلاس‌های پنجم و ششم دبستان‌های روستايی.
-------------------------------------------------------
حسين كاظمزاده ايرانشهر (۱۲۶۲-۱۳۴۰ش.)
زاده تبريز، دستيار ادوارد براون در آموزش فارسی در دانشگاه كمبريج، بنيانگذار مجله «ايرانشهر» در آلمان، نظريه‌پرداز آموزش و پرورش كودكان، ابداع كننده روش جديد آموزش الفبای فارسی به نام راه نو در تعليم و تربيت.
از جمله آثار او: زبان آموز فارسی برای كودكان تركزبان، هنرآموز، راز و نياز، وظائف پدر و مادر پيش و پس از تولد بچه، بچه‌ها را چگونه تربيت كنيم، اصول اساسی فن تربيت و روانشناسی.
-------------------------------------------------------
محمدپروين گنابادی (۱۲۸۲-۱۳۵۷ش.)
زاده گناباد، آموزگار، عضو شورای عالی معارف خراسان، رئيس دانشسرای دختران مشهد، مبتكر روش صوتی به جای روش اسمی در آموزش الفبا با همكاری هدايه‌الله شهاب فردوسی، نماينده دوره چهاردهم مجلس از سبزوار، همكاری با علی‌اكبر دهخدا در تدوين لغت نامه، همكار انتشارات فرانكلين، دانشگاه تهران و بنياد فرهنگ ايران. از جمله آثار او: رهنمای مطالعه، خودآموز املاء و خودآموز انشاء، دستور زبان فارسی.
-------------------------------------------------------------
مهدی آذريزدی (۱۳۰۰ش.)
نويسنده پيشكسوت كودكان، زاده شهر يزد در سال ۱۳۰۰ شمسی است كه از دهه ۳۰ كار نوشتن را با بازنويسی ادبيات كهن ايران همچون كليله و دمنه و مرزبان نامه آغاز كرد. اين مجموعه بازنويسی، «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» نام دارد. اكنون چند نسل از كودكان ايرانی از اين راه با ادبيات كلاسيک ايران آشنا شده‌اند
-----------------------------------------------------
-محمدباقر هوشيار (۱۲۸۳-۱۳۳۶ش.)
زاده شيراز، دانش‌آموخته دانشكده كشاورزی برلين، دكترای روانشناسی نظری، آموزش و پرورش، روانشناسی علمی از دانشگاه مونيخ، استاد دانشكده‌های علوم ادبيات، دانشسرای عالی، دبيرستان نظام
از جمله آثار او: تدريس الفبا، كشف روش اختصار در تدريس نوشتن و خواندن فارسی، پنجاه و پنج قطعه قرانتی برای دانش‌آموزان پنج و شش ابتدايی، سواد و آموزش همگانی.
----------------------------------------------------
عيسی صديق (۱۲۷۳-۱۳۵۷ش.)
زاده تهران، دانش‌آموخته رشته آموزگاری در دانشسرای ورسای فرانسه، رياضيات عالی در دانشگاه پاريس، دوره عالی ستاره شناسی و مكانيك در فرانسه، دستيار ادوارد براون و استاد زبان فارسی در كمبريج، داراي دكترای فلسفه از دانشگاه كلمبيا، رئيس معارف گيلان، رئيس و استاد دانشسرای عالی دانشكدة ادبيات و دانشكده علوم، وزير فرهنگ در شش كابينه دوره پهلوی، بنيانگذار دانشگاه تبريز و ۱۳ مدرسه فنی در تهران، نماينده ايران در مجمع بينالمللی آموزش و پرورش در ژنو، همكاری در بنيانگذاری فرهنگستان ايران، انجمن آثار ملی شورای عالی فرهنگ، انجمن ملی حمايت كودكان و سازمان پرورش افكار
از جمله آثار او: روش نوين در تعليم و تربيت، دوره مختصر تاريخ فرهنگ ايران و تاريخ فرهنگ اروپا، اصول تدريس حساب و حل مسائل فكری.
--------------------------------------------------------------
سيد ابوالقاسم انجوی شيرازی (؟ - ۱۳۷۲ش.)
زاده شيراز، دانش‌آموخته علوم سياسی از دانشگاه تهران، گردآورنده و پژوهشگر فرهنگ عاميانه، مجری برنامه راديويی احساس و انديشه يا سفينه مردم درباره ادبيات شفاهی
از جمله آثار او: تمثيل و مثل، گذری و نظری در فرهنگ مردم، قصه‌های ايرانی، گل به صنوبر چه كرد، جشن‌ها و آداب و رسوم و معتقدات زمستان، بازی‌های نمايشی، فردوسينامه، عروسك و سنگ صبور.
---------------------------------------------------------
محمود جواديپور (۱۲۹۹ش.)
زاده تهران، دانش‌آموخته رشته نقاشی از آكادمی هنرهای زيبای مونيخ، دارای درجه دكترا از شورای عالی فرهنگ ايران، تصويرگر كتاب‌های كودكان، بنيانگذار و عرضه كننده نخستين نمونه چاپ رنگی، يكي از پايه گذاران اولين مركز هنرهای تجسمی آپادانا (كاشانه هنرهای زيبا)
از جمله آثار او: پنج جلد راهنمای هنر و راهنمای تدريس برای دوره‌های ابتدايی و راهنمايی، تصويرگری كتاب‌های موش و گربه، عبيد زاكانی كودك دبيره ذبيح بهروز.
--------------------------------------------------------
مهرانگيز منوچهريان (۱۲۹۳-۱۳۷۹ش.)
زاده مشهد، دانش‌آموخته رشته فلسفه و علوم تربيتی، دكترای حقوق كيفری، سناتور دوره‌های چهارم تا ششم مجلس سنا، رئيس اتحاديه زنان حقوقدان ايران، سازمان داوطلبان حمايت خانواده، عضو مركز جهانی صلح از راه قانون و انجمن بينالمللی زنان در ايران، نخستين برنده ايرانی جايزه حقوق بشر سازمان ملل متحد در سال ۱۹۶۸م. و نخستين برنده جايزه حقوق بشر مركز جهانی از راه قانون در سال ۱۹۷۱م.
از جمله آثار او: مسئله جرائم اطفال، طرح تأسيس محاكم اختصاصی اطفال و بنگاه‌های وابسته بآن در ايران، چرا اطفال ناسازگار می‌شوند و چه بايد كرد، طرح قانون حمايت خانواده
------------------------------------------------------
توران ميرهادی (۱۳۰۶ش.)
زاده تهران، دانش‌آموخته روانشناسی تربيتی از دانشگاه سوربن فرانسه و آموزش پيش از دبستان و ابتدايی از كالج سوينه پاريس، بنيانگذار مدرسه فرهاد و مجری روش‌های نو آموزش و پرورش در اين مدرسه، از نويسندگان فعال مجله سپيده فردا، استاد و كارشناس ادبيات كودكان، از بنيانگذاران شورای كتاب كودك، بانی و سرپرست ارشد مجموعه چندين جلدی فرهنگنامه كودكان و نوجوانان ايران.

از جمله آثار او: گذری در ادبيات كودكان، دو گفتار، جستجو در راهها و روش‌های تربيت.
----------------------------------------------------------
نورالهدی منگنه (۱۲۸۱ش.- ؟)
دانش‌آموخته رشته روانشناسی كودك در دانشگاه بيروت، عضو هيئت مديره و دبير جمعيت نسوان وطنخواه ايران، بنيانگذار كلاس‌های سوادآموزی زنان در جمعيت نسوان، عضو كانون بانوان و همكار مجله زبان زنان، مدير و صاحب امتياز ماهنامه علمی - ادبی «بيبی»
نويسنده كتاب‌های ويژه دختران و زنان همچون: ره آموز خانواده، آداب معاشرت و تدبير منزل.
---------------------------------------------------------
بدرالملوك تكين (بامداد) (۱۲۷۷-۱۳۶۶ش.)
زاده تهران، دانش‌آموخته دانشسرای عالی در رشته آموزش و پرورش از دانشگاه كلمبيا، رئيس دانشسرای دختران، مشاور راديو ايران در بخش راهنمای خانواده‌ها، رئيس كميسيون حقوقی شورای عالی زنان، از تدوينكنندگان قانون حمايت خانواده، بنيانگذار سازمان زنان هوادار اعلاميه حقوق بشر، عضو مؤسس كانون بانوان، بنيانگذار دبستان ملی نمونه دخترانه و پسرانه بامداد، مدير روزنامه «زن امروز»
نويسنده كتاب‌های ويژه دختران و زنان همچون: اخلاق و آداب معاشرت، روانشناس تربيتی، زن ايرانی از انقلاب مشروطه تا انقلاب سفيد.
------------------------------------------------------------
معصومه سهراب (مافی) (۱۳۰۴ش.)
زاده تهران، دانش‌آموخته رشته نقاشی از هنرستان تهران، رشته تعليم و تربيت از دانشسرای عالی، دوره فوق ليسانس جامعه‌شناسی از دانشگاه تهران، صاحب امتياز كودكستان مهر و دبستان دخترانه مهران، يکی از دو بنيانگذاران مجمع آموزشی مهران در سال ۱۳۳۲-۱۳۳۴، از بنيانگذاران شورای كتاب كودك و مترجم كتاب‌های گوناگون.
يحيی مافی (۱۳۰۲ش.)
زاده رودبار الموت، صاحب امتياز مدرسه پسرانه مهران و يکی از دو بنيانگذاران مجتمع آموزشی مهران، عضو انجمن ملی مدارس هماهنگ، از بنيانگذاران شورای كتاب كودك.