ظاهر مذهب و مذهب ظاهر
محمد جواد اکبرين mj_akbarein@yahoo.com
۱۲ مهر ۱۳۸۵
خلاصه:
اين روزها به بهانه ماه مبارک رمضان ، تلويزيون جمهوري اسلامي، تريبون روحانياني است که اکثر آنها "اسلام رسمي" را تبليغ و ترويج مي کنند و البته منابع خوبي براي پژوهش و شناخت "اسلام حاکم بر ايران" هستند.
--->
اين روزها به بهانه ماه مبارک رمضان ، تلويزيون جمهوري اسلامي، تريبون روحانياني است که اکثر آنها "اسلام رسمي" را تبليغ و ترويج مي کنند و البته منابع خوبي براي پژوهش و شناخت "اسلام حاکم بر ايران" هستند.
ارزيابي سخنراني هايي که شبانه روز از شبکه هاي مختلف، پخش مي شوند چند ويژگي مشترک را به دست مي دهد (هر چند استثنا هايي بيرون از اين ويژگي ها نيز وجود دارند):
1- پايين تر بودن سطح "عرضه" ي معرفت ديني نسبت به سطح شعور اجتماعي و" تقاضا" ها و نقد هاي جامعه جوان ايراني .2- استفاده حداقلي از قرآن (بعنوان کتاب مقدس و منبع اصلي شناخت دين) و استناد حد اکثري به احاديث (حتي با کمترين ميزان درستي و اعتبار حديث) .
3- بي توجهي مفرط به امکان"زمان مند" بودن و تاريخي بودن پاره اي از معارف شرعي و ديني .
4- غلبه ادبيات و فرهنگ عربي بر ادب و فرهنگ فارسي (در حاليکه معرفت ديني در ايران، بخش عظيمي از ماندگاري خود را مديون مولانا ، حافظ ، سعدي و نمونه هايي از اين دست است؛ عالمان و دين شناساني که با تکيه بر ادبيات غني و دلرباي فارسي و فرهنگ ايراني ، به منابع عظيم معرفت ، تبديل شدند و قران پارسي را آفريدند و ماندگار شدند) .
5 – پررنگ کردن ظاهر دين (مانند نماز، روزه، حجاب و ساير آداب شرعي ) و کمرنگ ماندن حقيقت دين (اخلاق و حقوق و اهميت جان ، مال و آبروي انسانها) و در بهترين صورت، پايين آوردن سطح "اخلاق و حقوق" در سطحي ترين لايه ها و صورت ها.
در اين ميان ويژگي اخير، خطرناک ترين پديده اي است که دامن گير قرائت رسمي از دين و دستگاه رسمي تبليغ آن شده است.دين تعريفي وسيع تر از اخلاق دارد. آن کس که اخلاقي است لزوما ديندار نيست اما آن کس که ديندار و به اصطلاح عام ، مذهبي است بايد اخلاقي باشد و گرنه از دين و مذهب جز مجموعه اي از صورت ها و تقليدها و عادت ها چيزي باقي نمي ماند. از اين رو "ظاهر مذهب" تا آنجا مهم است که در خدمت باطن آن و نشان از حقيقت آن باشد.
آنجا که ظاهر مذهب (که خود مايه کمال دينداري است)، آن قدر فضا اشغال کند که خود تبديل به "مذهب ظاهر" شود و از "راه" به "هدف" تبديل گردد اولين چيزي که قرباني مي شود گوهروغايت دين و دينداري است .
بي علت نيست که اگر چه در فرهنگ قرآن و چارچوب معرفت ديني، جان يک انسان به اندازه تمامي بشريت، ارزشمند است و ذات بشر کرامت دارد و از بين بردن يک انسان (به جز در قصاص قاتلان، آن هم در فرض عدم رضايت اولياء دم) فاجعه اي به عمق قتل عام انسانها معرفي شده است .
اما درست در روزهايي که مرگ اکبر محمدي و فيض مهدوي بر اثر اعتصاب غذا در زندانهاي حکومت ، به چهلمين روز خود نرسيده است و سيد علي اکبرموسوي خوئيني ، از پيدا کردن راهي براي حفظ حقوق و کرامت خويش عاجز است، منبرهاي تلويزيوني باز هم از اسلام سخن مي گويند .
بي علت نيست که اگر چه انبوهي از آيات قرآن، دينداري را امري اختياري و ناشي از شناخت و انتخاب آگاهانه معرفي و هرگونه اجبار و اکراه را نفي مي کنند ، اما صدها ساعت از وقت کميسيون فرهنگي مجلس و هزاران پرونده در نيروي انتظامي به چگونگي تحميل پوشاک و خوراک و سبک زندگي و نوع روابط و مجازات تخلف از دين بخشنامه اي اختصاص مي يابد و باز از زبان سخنگويان اسلام و به بهانه ماه رحمت خدا ، تاييد و تشويق مي شوند .
آورده اند که مرحوم آيت الله طالقاني همواره نگران روزي بود که "مبادا"، ظاهرمذهب، ترازوي سنجش ديانت و حکومت شود .... و نماند تا روزگاري را ببيند که هر روزش "روز مبادا"ست.